Fiilimsi (İsim-Fiil, Sıfat-Fiil, Zarf-Fiil) Konu Anlatımı + Test

Fiilmsi Konu Anlatımı

Fiilimsiler bir çok cümleyi tek seferde söylemek ve analtımı güçlendirmek için kullanılır. Fiilimsiler isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılmak üzere 3 gruba ayrılırlar.

Fiilimsileri diğer sözcük türlerinden nasıl ayırt edebiliriz?

• Fiilimsiyi bulmadan önce yüklemi bulmalısın.
  Örnek:

Güneşin ışığının, bulutları aşıp yeryüzüne erişmesiyle, yayalarda renk cümbüşü başlar. (başlar yüklem.)

• Fiil kök ve gövdelerini bulmalısın.
  Örnek:

Güneşin ışığının, bulutları aşıp yeryüzüne erişmesiyle, yayalarda renk cümbüşü başlar.

• Daha sonra geri kalan sözcüklerden “-ma/-me” eki alana dikkat et.
  Örnek:
  aşmayıp, erişmemesiyle

• Çekimli fiiller, daha çok cümlenin sonunda yer alır. (Devrik cümlelerde başta ve ortada yer alabilir.) Fiilimsiler genellikle cümlenin ortasındadır.
  Örnek:
  İlkbahar, Anadolu’ya sonbahar gibi kırılıp dökülerek ağır ağır gelmez. (kırılıp ve dökülerek fiilimsi, gelmez yüklem.)

İlkbahar, sonbahar gibi kırılıp dökülerek ağır ağır gelmez Anadolu’ya. (kırılıp ve dökülerek fiilimsi, gelmez Yüklem [Çekimli Fiil])

Fiilimsilerin özellikleri nelerdir?

• Fiile benzerler fakat fiil değildir. (Fiil)
  Örnek:

Okula erken geldi.
Okula gelmesine yarım saat var. (Fiilimsi)

• Birden fazla cümleyi tek bir cümle içinde birleştirebilir.
  Örnek:

Sabah erken kalktım. Kahvaltı yaptım.
Sabah erken kalkıp kahvaltı yaptım. (Fiilimsi)

• Fiil gibi çekimlenemez fakat olumsuzu yapılabilir.
  Örnek:

Tiyatroya katılmanı bende isterim. (katılmanı – katılmamanı)

• Fiilimsi ekleri sadece fiillere gelir.
  Örnek:

Hava soğuyunca kalın giyeriz. (Fiilimsi)
Yol boyunca kitap okudu. (Fiilimsi değil)

• Cümlede yüklem olabilmesi için ek-fiil eki alması gerekir.
  Örnek:

En büyük amacı iyi bir üniversite kazanmaktı. (-mak: isim-fiil eki, -tı: ek-fiil eki)

• Yan cümlecik kurabilir.
  Örnek:

Öğretmen sınıfa girdiğinde herkes ayağa kalktı. (Yan cümlecik)

İsim Fiil

İsim-fiiller, fiil köklerine getirilen -ma/-me, -uş/-üş, -mak/-mek ekleriyle oluşmaktadır.

Ekleri şu şekilde aklımızda tutabiliriz: -ma, (y)ış, mak

Örnek:

• Pencerenin açılmasıyla güvercin içeri girdi.
• Kitabı her okuyuşunda ayrı tat alıyordu.
• Müzik dinlemek, hafızamızın gelişmesi açısından faydalıdır.

Kural 1: İsim-fiiller tamlama oluşturabilir.
Örnek: Öğrencilere sınav öncesinde çalışma programı yapıldı. (Tamlayan + Tamlanan = İsim Tamlaması)

Kural 2: Kural 2: İsim-fiil ekini alan bazı sözcükler kalıcı isim olur. Bunlar fiilimsi değildir.
Örnek: Şenlikteki rengarenk uçurtmalar gökyüzünü süslüyordu

Kural 3: isim-fil eki olan “-ma/-me” ile olumsuzluk eki olan “-ma/-me”yi karıştırmayın.

Örnek: Şiir yazma konusunda oldukça başarılıydı. (İsim-fiil eki)
Bu konu hakkında şiir yazma. (Fil’e gelen olumsuzluk eki)

Sıfat Fiil

Sıfat-fiiller, fiil köklerine getirilen “-an/-en, -ası/esi, -dik, -acak/-ecek, -maz/-mez, -mış/-müş” ekleriyle oluştur.
Ekleri şu şekilde aklımızda tutabiliriz: -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş

Örnekler:

• Yağan yağmurun altında saatlerce dolaştık.
• Anneler elleri öpülesi varlıklardır.
• Görünmez kazalara dikkat etmeliyiz.
• Koşar adım okula doğru gidiyordu.
• Yazdığı eserler, büyükten küçüğe herkes tarafından okunuyor
• Düğününe çağıracağı kişilere davetiye dağıttı.
• Fırından yeni çıkmış böreği herkes iştahla yedi.

Kural 1: Sıfat-fiiller, sıfat tamlaması kurabilir.
Örnekler:

• Sorduğu sorulara tek tek yanıt verdi. (Sıfat + İsım = Sıfat tamlaması)
• Radyoda çalan şarkı bana eski günlerimi hatırlattı. (Sıfat + Isim = Sıfat tamlaması)
• Yapılacak proje birçok yeniliğin öncüsü olacak. (Sıfat + isim = Sıfat tamlaması)

Kural 2: Sıfat-fiil ekini almış bazı sözcükler, kalıcı isim olur.
Örnek: Dolmuşa binen adam Üsküdar’da dolnuştan inmiş. (isim – Sıfat-fill – Fiil)

Kural 3: Sıfat-fiil eki olan “-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerini kip ekleriyle karıştırmayınız.
Örnek:

• Çıkmış soruları çözdüm. (Sıfat-fiil eki)
• Bu soru sınavda da çıkmış. (Fiile gelen kip eki)

Kural 4: Sıfat-fiilin önündeki isim düşerse adlaşmış sıfat-fiil olur.
Örnek:

• Konuşan çocuğu daha önce görmüştüm. (Sıfat-fiil, İsim) = Konuşanları tanıyorum. (Adlaşmış Sıfat-fiil)

O Kural 5: Fiil kök veya gövdesinden türeyerek sıfat görevinde kullanılan her sözcük sıfat-fiil değildir. Sözcüğü fiil olabilmesi için sıfat-fiil eklerinden birini alması gerekir.
Örnek

• Yırtıcı kuşlar besin zincirinin üst halkasında yer alır. (Sıfat-fiil değil.)
• Yanıcı maddeler çocukların ulaşabileceği yerlere konulmamalıdır. (Sıfat-fiil değil.)

Zarf Fiil

Zarf-fiiller, fiil köklerine getirilen “-esiye, -madan, -dığında, -ip, -ince, -eli, -ken, -a … -a, -dıkça, -arak, -casına, -r…mez , -maksızın ekleri ile oluşur.
Ekleri şu şekilde aklımızda tutabiliriz: -ken, -alı, -ince, -asiye, -madan, -dığında, -erek, -dıkça, -ip, -ir, -mez

Örnekler:

• Çocuklar bağıra bağıra merdivenden iniyordu.
• Öğretmen masasından kalkıp konuyu detaylıca anlattı.
• Sabah uyandığında evde kimsecikler kalmamıştı.
• Haber vermeden başka bir şehre taşınmış.
• Yaşadıklarını gülerek bize anlatıyordu.
• Söylediklerine düşünmeksizin karşılık verdi.
• Çatıdan bakınca uçsuz bucaksız denizi gördü.
• Bu şehre geldikçe eski günleri aklına geliyordu.
• Üniversiteye varır varmaz annesine haber verdi.
• Yeni teknolojik ürünler çıkalı kitaplara ilgi azaldı.
• Pencereden bakarken bir anda gök gürüldedi.
• Annesinin yaptığı yemekleri doyasıya yedi.
• Okuduğu romanı yaşarcasına arkadaşlarına anlattı.

Kural 1: Zarf-fiil eki olan “-ken” fiile gelir. isme gelen “-ken” ekiyle
Örnek:

• Şarkı söylerken gözlerini kapatıyordu. (Zarf-fiil eki)
• Hastayken canı hiçbir şey istemiyordu. (Zarf-fiil eki değil.)

Kural 2: Bazı sözcükler zarf-fiil gibi görünebilir, ayırt etmek gerekir.
Örnek :

• Kitap okumadan aldığım keyfi hiçbir şeyden almıyorum. (Burada okuma eyleminden söz ediyor. “-ma” eki burada isim-fiil, -dan eki ise ayrılma hal ekidir.)
• Geceleri kitap okumadan uyumazdı. (Zarf-fiil eki)

Kural 3: Zarf-fiiller cümleye durum ve zaman anlamı katar. Yükleme sorulan “Nasıl?” sorusuna cevap veriliyorsa durum “Ne zaman?” sorusuna cevap veriyorsa zaman anlamı katar.
Örnek:

• Kızgın kumlara basa basa denize doğru yürüyordu.(Durum anlamı)
• Perdeyi açtığında camın kenarındaki iki küçük serçeyi gördü. (Zaman anlamı)

Kural 4: Zarf-fiiller, cümlede zarf grubunun içinde yer alır.
Örnek:

• Şiiri okurken hepimizi duygulandırmıştı. (Zarf grubu)
• Büyük bir gürültü duyunca oturduğu yerden ayağa kalktı. (Zarf grubu)