Etkinlik 1-1: Mevsimlerin Oluşumu
Neler Gözlemlediniz?
? Pinpon toplarının hangi kısımları, hangi konumda ışığı daha dik aldı? Karşılaştırınız.
Cevap: Pinpon toplarından ampule daha yakın olanı ışığı daha dik aldı. Ampule uzak olan pinpon topları ışığı daha eğik aldı.
? Dört farklı pinpon topu kullanmanızın sebebi ne olabilir? Açıklayınız.
Cevap: Bu dört farklı pinpon topu dünyada yaşadığımzı 4 mevsimi temsil ediyor. İlkbahar, yaz, sonbahar ve kış mevsimleri.
? Işığın dik ya da eğik olarak düşmesi, pinpon toplarının ampule olan uzaklıklarına bağlı mıdır? Açıklayınız.
Cevap: Işığın dik yada eğik düşmesi pinpon toplarının ampule olan uzaklığıyla bağlantılıdır. Bu ışığın geliş açısını değiştiriyor.
A: 21 Haziran B: 23 Eylül C: 21 Aralık D: 21 Mart
Yukarıdaki görselde Dünya’nın Güneş etrafındaki konumları gösterilmiştir. Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1) Dünya hangi konumda iken Kuzey yarım kürede bulunan Yengeç dönencesine, Güneş ışınları öğle vakti dik açı ile düşer? Açıklayınız.
2) Dünya, C konumunda iken hangi yarım küre yüzeyine daha fazla ısı enerjisi oluşur? Açıklayınız.
3) Dünya, hangi konumda iken gece ve gündüz süreleri her yerde eşit olur? Açıklayınız.
4) Dünya, C konumunda iken Kuzey yarım kürede gölge boyunun daha uzun olmasının sebebi sizce ne olabilir? Açıklayınız.
5) Dünya hangi konumda iken Kuzey yarım kürede en uzun gece yaşanır? Açıklayınız
Etkinlik 1-2: Rüzgâr Nasıl Oluşur?
Neler Gözlemlediniz?
? Mumların alevlerindeki dalgalanma hangi yönde oldu? Sizce sebebi nedir? Açıklayınız.
Cevap: Tekli mumun alevi önceden gruplandırılan mumların tarafına doğru dalgalandı. Bunun nedeni havanın ısınarak yükselmesi ve mumun alçak basınç oluşmasından kaynaklanmıştır.
? Mumların alevlerindeki dalgalanmayı göz önüne alarak rüzgârların oluşumunu nasıl açıklarsınız? Sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: Rüzgarlar da buna benzer bir şekilde Dünya’daki atmosferin belli yerlerde basınç farklılığı oluşmasından kaynaklanır.
Çevrenizdeki hava değişimlerini bir hafta boyunca gözlemleyiniz. Hava durumuyla ilgili ?açık, bulutlu, yağmurlu, dolu yağışlı, kar yağışlı, rüzgârlı” gibi değişkenleri “?” işareti koyarak, sıcaklığı ise termometreyle ölçerek aşağıda verilen örnekteki gibi tabloya her gün aynı saatte kaydediniz.
Kendimizi Değerlendirelim 1-2
1) Aşağıda iklim ve hava olaylarına ait özellikler karışık olarak verilmiştir. İklime ait özelliklerin harflerini iklim kutusunda verilen bölümlere, hava olaylarına ait özelliklerin harflerini hava olayları kutusunda verilen bölümlere yazınız.
Cevap:
İklim: a – ç – d – f – g
Hava Olayları: b – c – e
2) Aşağıda verilen kavramlardan anlamlı cümleler kurunuz. Kurduğunuz cümleleri aşağıdaki alana yazınız.
Klimatoloji: Ablam okuldaki dersinde klimatoloji isminde bir bilim dalını incelemişler.
Hava Tahmini: İnternetteki bilgilere göre bugünün hava tahmini raporunu 19°C olarak açıkladılar.
Meteorolog: Televizyonda yayına çıkan meteorolog yağış uyarısında bulundu.
Klimatolog: Okul gezisinde bir klimatolog bize mesleği hakkında bilgi verdi.
Metoroloji: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, TBMM tarafından kurulmuştur.
Sera Gazları: Sera gazları sebebiyle Dünya her geçen yıl ısınmaktadır.
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1) Dolanma düzlemi nedir? Açıklayınız.
Cevap: Bir cisme göre o cisim etrafında hareket eden cismin alanı demektir.
2) Mevsimlerin oluşma nedenleri nelerdir? Belirtiniz.
Cevap: Dünya’nın Güneş etrafında ve kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklı mevsimler oluşur.
3) Eksen eğikliğinin sonuçları nelerdir? Belirtiniz.
Cevap: Mevsimlerin oluşması, bir noktaya vuran güneş ışığının açısının sürekli değişmesi, aydınlanma süresinin değişmesi ,gece ve gündüz sürelerinin uzayıp kısalması, dönenceler ve kutup dairelerinin oluşması gibi sonuçları vardır.
4) Dünya’nın hareketleri ve bu hareketlerin sonucunda oluşan değişiklikler nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Dünya kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönüşünü 24 saattte tamamlar.Bu hareketin sonucunda gece ve gündüz oluşur.
5) Günlük değişen hava olayları nelerdir? Belirtiniz.
Cevap: Yağış,rüzgar,nem, sıcaklık.
6) Rüzgâr nasıl oluşur? Açıklayınız.
Cevap: Hava akımının alçak basınçla yüksek basınç arasında yer değiştirmesiyle oluşur.
7) İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklayınız.
Cevap:İklim, o bölgenin hangi mevsimlerde genellikle hangi hava durumunda olduğunu belirtirken hava olayları günlük değişen hava durumudur.
8) Meteorolojinin günlük yaşama etkilerini kısaca açıklayınız.
Cevap: Meteoroloji sayesinde sabah evden çıkarken güneşli olan bir havanın öğleden sonra yağışlı olabileceğini öğrenip ona göre günlük kıyafetlerimizi giyer ve yanımıza gerekli malzemeleri alırız.Bu sayede hava olaylarından dolayı mağdur olmayız.
9) İklim bilimi ve iklim bilimci kavramlarını kısaca açıklayınız.
Cevap: İklim bilimi diğer adıyla klimatoloji, atmosfer için meydana gelen hava olaylarını ve yeryüzündeki iklim tiplerini inceleyen bilim dalıdır.
İklim bilimci ise bu bilim dalı ile uğraşan kişidir.Diğer adı, klimatologtur.
10) Küresel iklim değişikliğinin nedenleri nelerdir? Açıklayınız.
Cevap:
B. Aşağıda çerçeve içerisinde bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerden uygun olanları kullanarak cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
Cevap:
1) Dünya’nın dönme ekseni …23 derece 27 dakika… bir açı ile eğik durmaktadır.
2) Mevsimlerin oluşumunun nedenlerinden biri de …eksen eğikliği… dir.
3) …21 Aralık… tarihinde Güneş ışınları, Güney yarım küre yüzeyine daha fazla ısı enerjisi aktarır.
4) Dünya’nın, yıllık hareketini yaparken izlediği yol …………elips…………………… şeklindedir.
5) Havanın yapısında …oksijen…, …karbondioksit… ve …azot… gibi gazlar bulunur.
6) Yatay yönlü hava hareketlerine …rüzgar… denir.
7) Ülkemizde görülen iklimlerden biri de …Karadeniz… iklimidir.
8) Havanın yapısında bulunan ve ….güneş ışığını… tutan gazlardan biri de metan gazıdır.
9) Sera etkisine neden olan gazların sebep olduğu küresel sıcaklık artışı, …küresel iklim değişikliği…. olarak adlandırılır.
10) Sera gazlarının atmosferdeki miktarının artmasına …fosil yakıt… kullanımı neden olur.
C. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
Cevap:
1) (..D..) Ekvator düzlemi ile Dünya’nın dolanma düzlemi çakışık değildir.
2) (..Y..) Güneş ışınları yıl içerisinde sadece bir yarım küreye dik olarak düşer.
3) (..D..) Güneş ışınlarının düşme açısı, yeryüzüne aktarılan ısı enerjisini etkiler.
4) (..Y..) Gece ve gündüz sürelerinde farklılık yaşanması, dolanma düzleminin uzunluğundan kaynaklanmaktadır.
5) (..D..) Atmosferdeki su buharı miktarına, nem adı verilir.
6) (..D..) Günlük sıcaklık farkları, rüzgârların oluşum sebeplerindendir.
7) (..Y..) Hava olayları, günlük hayatı her zaman olumsuz etkiler.
8) (..Y..) İklim; dar bir bölgede, uzun sürede değişen ortalama hava koşullarıdır.
9) (..D..) İçilebilir su kaynaklarının azalması, küresel iklim değişikliğinin sonuçlarındandır.
10) (..Y..) Küresel iklim değişikliği, gelişmekte olan ülkeleri ilgilendiren bir durumdur.
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
Cevap:
1. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
2. Sorunun Cevabı: D Şıkkıdır.
3. Sorunun Cevabı: C Şıkkıdır.
4. Sorunun Cevabı: A Şıkkıdır.
5. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
6. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
7. Sorunun Cevabı: D Şıkkıdır.
8. Sorunun Cevabı: D Şıkkıdır.
9. Sorunun Cevabı: D Şıkkıdır.
10. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
11. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
12. Sorunun Cevabı: C Şıkkıdır.
13. Sorunun Cevabı: D Şıkkıdır.
14. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
15. Sorunun Cevabı: B Şıkkıdır.
Etkinlik 2-1 DNA MODELİ OLUŞTURALIM
? Karşı zinciri tamamlarken nelere dikkat ettiniz? Açıklayınız.
Cevap: “GAGTCATCC” verilen DNA koduna uygun olanları yerleştirmeye dikkat ettim.”CTCAGTAGG” şeklinde karşı zinciri tamamladım.
? DNA modelinizde bulunan şeker molekülünün sayısı hangi molekülün sayısına eşittir? Açıklayınız.
Cevap: Fosfat molekülünün sayısı eşittir. Çünkü her nükleotidin içinde bir fosfat bir şeker ve bir baz bulunur.
? Oluşturduğunuz DNA modelinde kaç tane timin bazı kullandınız? Nedenini açıklayınız.
Cevap: 4 tane Timin bazı kullandım.
Kendimizi Değerlendirelim 2-1
1) Aşağıdaki model üzerinde verilen noktalı yerlere uygun kavramları yazarak modeli tamamlayınız.
Cevap:
2) DNA ile ilgili olarak aşağıdaki tabloda verilen ifadeler doğru ise karşısına ?D”, yanlış ise ?Y” yazarak cevaplayınız.
Cevap:
a) DNA çift zincirli bir yapıya sahiptir.(D)
b) Kromozomlar kısalıp kalınlaşarak DNA’lara dönüşür.(Y)
c) Her DNA üzerinde sadece bir gen bulunur.(Y)
ç) DNA’nın kendini eşlemesi sırasında oluşan hatalar düzeltilemeyebilir.(D)
d) DNA’nın en küçük yapı birimi nükleotidtir.(D)
e) DNA’nın yapısında deoksiriboz şekeri bulunur.(D)
Canlılara ait özellikler yavrulara nasıl aktarılır?
Cevap: Canlılara ait kalıtsal özellikler üreme ile yavrulara geçer. Bebek anne babadan kalıtım yoluyla aldıkları gen sayesinde oluşur.
Etkinlik 2-2
İnsanların benzer ve farklı özelliklerinin olmasını sağlayan yapılar nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Farklı genlerin çaprazlanarak yeni bir gen oluşturmasından kaynaklıdır.
Peki, Mendel’in arı döl mor çiçekli bezelye bitkisi ile arı döl beyaz çiçekli bezelye bitkisini çaprazlaması sonucu oluşan F1 dölündeki bezelye bitkilerinin tamamının mor çiçekli olmasının nedeni ne olabilir?Tartışınız.
Cevap: Mor çiçekli bezelye bitkisinin daha baskın olmasından kaynaklıdır.
Peki, bebeğin cinsiyeti nasıl belirlenmektedir? Cinsiyetin belirlenmesinde anne mi yoksa baba mı etkilidir?
Cevap: İnsan vücudundaki kromozomlardan bir tanesi cinsiyet kromozomudur. X veY kromozomu XX şeklinde denk gelirse cinsiyet kız, XY şeklinde gelirse cinsiyet erkek olur.
Kalıtsal hastalıkların ortaya çıkma olasılığı ile akraba evlilikleri arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Akraba evliliklerinde anne ve babada aynı ama çekinik hastalık geni bulunmasından kaynaklı olarak hastalık çocukta oluşur.Anne, baba hasta olmasa bile taşıdıkları hastalık geni yüzünden çocukların hasta olma ihtimali daha yüksektir.
Kendimizi Değerlendirelim 2-2
1) Aşağıda sağ tarafta kalıtımla ilgili kavramların karışık olarak verilen harflerini, karşılarındaki kutucuklara
düzelterek yerleştiriniz. Numaralandırılmış kutucuklardaki harfleri şifre kutusuna sıralayınız.
Cevap:
2) Bezelye bitkisinde uzun boy aleli “U”, kısa boy aleli ise “u” ile gösterilmektedir. Buna göre aşağıda verilen ifadelerin karşısına genotip gösterimlerini yazınız.
Cevap:
Homozigot uzun boylu bezelye: UU
Kısa boylu bezelye: Uu
Melez uzun boylu bezelye: uu
3) Aşağıda yeşil renkli bezelyelerin çaprazlanması ve çaprazlanma sonucu oluşan bezelyeler verilmiştir. Buna göre noktalı yerlere bezelyelerin genotiplerini yazınız. (Yeşil meyve rengine sahip bezelyeler “Y”, sarı meyve rengine sahip bezelyelere “y” baskındır.)
Cevap:
4) Akraba evliliklerinin genetik açıdan olası sonuçlarının neler olabileceğini aşağıda verilen bölüme yazınız.
Cevap: Akraba evliliğinde kalıtsal hastalıklar görülmesi daha mümkündür.Kalıtsal hastalıklar çekinik genler ile taşınır.Kalıtsal hastalığı olan iki çekinik gene sahip akraba evliliğinde çekinik genler birleşerek kalıtsal hastalığı olan bir yavru olur.Zeka geriliği organ yetmezliği gibi hastalıklar örnek verilebilir.
Kendimizi Değerlendirelim
Aşağıda verilen kavramları tanımlayınız.
Mutasyon: Canlının genlerinde olan kalıtsal değişimdir.
Modifikasyon: Genlerin işleyişinde olan ve etken ortadan kalkınca eski haline dönen değişimlerdir.
Sıra Sizde
Aşağıdaki tabloya siz de canlı örnekleri ve bunların yaşadığı çevreye nasıl adaptasyon sağladıklarını yazınız.
Cevap:
Kendimizi Değerlendirelim
1) Farklı türe ait canlılar, benzer adaptasyonlar gösterebilir. Bu canlılara ve bunların göstermiş olduğu adaptasyonlara örnekler yazınız.
Cevap: Penguenler ve kutup ayıları benzer adaptasyonlar gösterir. Örneğin; her ikisi de soğuktan korunmak için derilerinin altında yağ biriktirirler.
2) Doğal seçilim nedir? Açıklayınız.
Cevap: Canlıların, doğa şartlarına adaptasyon sağlayabilenlerin hayatta kalması, sağlayamayanların yok olmasına doğal seçilim denir.
3) Doğal seçilime neden olan faktörleri sıralayınız.
Cevap: İklim şartları, canlılar arası rekabet, beslenme.
4) Varyasyon nedir? Yazınız.
Cevap: Tür içi kalıtsal çeşitliliğe varyasyon denir.
Tartışınız
Gelecekte biyoteknolojik çalışmaların nasıl bir sonuç doğuracağını sınıf arkadaşlarınızla tartışınız.
Cevap: Daha sağlıklı bireyler yetişip yaşadığımız dünya daha temiz olabilecek.
Araştırınız
Gelecekte genetik mühendisliği ve biyoteknolojik uygulamalarının neler olabileceğini araştırarak sınıfınızdaki arkadaşlarınız ile paylaşınız. Bu paylaşımlarınızı rapor hâline getirip sınıf panosunda sergileyiniz.
Cevap:
Tartışınız
Biyoteknoloji uygulamalarının insanlık için oluşturabileceği yararları ya da zararları sınıfınızda arkadaşlarınızla tartışınız.
Cevap: Yararları;
Zaraları;
Kendimizi Değerlendirelim 2-5
Aşağıda verilen kavram haritasındaki ifadeleri en soldaki ifadeden başlayarak okuyunuz. İfadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar vererek doğru çıkışı bulunuz.
Cevap:
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1) Kromozom kavramını açıklayınız.
Cevap: Canlılarda kalıtımı sağlayan, DNA’nın histon proteinlerine sarılmasıyla oluşan genetik birimlerdir.
2) DNA’nın yapısını bir model üzerinde gösteriniz.
Cevap:
3) DNA kendini nasıl eşler? Açıklayınız.
Cevap: Çift zincirli yapıda olan DNA ikiye ayrılır. Ayrılan zincirler kendini eşler. Bu şekilde iki tane çift sarmallı yeni DNA oluşur.
4) Genotip ve fenotip kavramlarını açıklayınız.
Cevap: Genotip, canlının kalıtsal bilgileridir. Fenotip, canlının genotipinin ve çevrenin etkisiyle oluşan dış görünüşüdür.
5) Akraba evliliklerinin genetik sonuçları nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Konuşma zorluğu, görme bozukluğu, organ yetmezliği, cücelik, kamburluk ya da çoklu organ yetmezliği gibi hastalıklardır.
6) Mutasyon ve modifikasyon kavramlarını açıklayınız.
Cevap: Gen işleyişindeki değişikliğin çevrenin etkisiyle oluşmasına modifikasyon denir. DNA eşlenirken genlerde oluşan hataya ya da değişikliğe mutasyon denir.
7) Adaptasyon kavramını açıklayınız.
Cevap: Canlıların belirli ortamlara yaşama, üreme gibi doğal seleksiyonunu sağlayabilmesi için uyum sağlaması özelliğine adaptasyon denir.
8) Doğal ve yapay seçilim nedir? Açıklayınız.
Cevap: Canlıların doğal yaşamda zayıfların hayata son vermesine güçlülerin ise hayatta kalmasına doğal seçilim denir. İnsanlar tarafından üstün ırk yani güçlü ve iyi özellikli canlıların çoğaltılıp zayıf olanların ise yok edilmesine yapay seçilim denir.
9) Biyoteknolojik çalışmaların olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir? Açıklayınız.
Cevap:
Biyoteknolojinin olumlu yönleri
Biyoteknolojinin olumsuz yönleri
10) Biyoteknolojinin gıda üretimi ve hayvancılık uygulamaları nelerdir?
Cevap: Besinlerin raf ömrünün arttırılması ve besin değerleri yüksek besinler üretilmesidir. Hayvancılıkta ise besili ve semiz hayvan üretiminde ve genetiğinde değişiklik yaparak daha verimli süt vermesini sağlama gibi uygulamalar kullanılmaktadır.
B. Aşağıda çerçeve içerisinde bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerden uygun olanları kullanarak cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
Cevap:
1) Fosfat, organik baz ve ………..deoksiriboz şeker………… bir araya gelerek nükleotid yapılarını oluşturur.
2) DNA, ………..çift……….. zincirli sarmal yapıya sahiptir.
3) Karakterlerin oluşmasını sağlayan DNA birimine ………gen……. adı verilir.
4) Her durumda etkisini gösterebilen alellere ………baskın…… alel adı verilir.
5) İnsanlarda çocuğun cinsiyetini belirleyen …….babadan………. gelen kromozomdur.
6) Modifikasyonlar kalıtsal ……….değildir…….. .
7) Tür içerisindeki çeşitlilik …………varyasyon………. olarak adlandırılır.
8) Biyoteknolojinin ilk uygulamalarına ………..yoğurt…………. yapımı örnek gösterilebilir.
9) Bir canlı ya da bir özelliğin kopyasının üretilmesine ……..klonlama………. denir.
10) Zararlı genleri etkisiz hâle getirmek ve tedavi etmek amacı ile tedavi edici genlerin hastalara aktarılmasına …gen tedavisi…………. denir.
C. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
Cevap:
1) ( Y)
2) (D)
3) (D)
4) (Y)
5) (Y)
6) (Y)
7) (D)
8) (D)
9) (D)
10) (D)
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
Cevap:
1. D
2. C
3. C
4. A
5. C
6. D
7. D
8. A
9. B
10. A
11. B
12. A
13. D
14. A
15. C
Etkinlik 3-1
Hangi cisimler ile karton levhayı daha kolay deldiniz? Karşılaştırınız.
Cevap: Ucu sivri olan cisimlerle daha kolay deldik.
Daha fazla kuvvet uygulamak delme işlemini kolaylaştırdı mı? Açıklayınız.
Cevap: Kolaylaştırdı.
Cisimlerin karton levhaya temas ettiği alanın değişmesi, delme işleminde değişikliğe neden oldu mu? Açıklayınız.
Cevap: Evet değişiklik oldu. Daha kalın uçlu olan cisim ile delmeye çalıştığımızda daha fazla kuvvet uygulamak zorunda kaldık. Ucu ince olan cisimle delmeye çalıştığımızda daha az kuvvet uygularız.
Karton levhayı delerken cisimlere uyguladığınız kuvvet ile kuvvetin uygulandığı yüzey alanı arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
Cevap: Yüzey alanı küçüldükçe uyguladığım kuvvet azaldı.
Tartışınız
Basıncın, uygulanan kuvvet ve yüzey alanı arasındaki ilişkiye bağlı olarak artmasına veya azalmasına neden olan günlük hayatta kullandığımız araç ve gereçlere örnekler bulunuz. Bu araç ve gereçlerde basıncı artırmak veya azaltmak için ne gibi değişiklikler yapıldığını sınıf ortamında arkadaşlarınız ile tartışınız.
Cevap: Yük kamyonlarında tekerlek sayısı fazladır. Tekerlek sayısı arttıkça yüzey büyür ve basınç azalır. Bu nedenle daha fazla yük taşıyabilirler.
Kendimizi Değerlendirelim 3-1
1) Bazı araçların tekerleklerinin geniş ya da çok sayıda olması, iş makinesinin paletli olmasının nedeni nedir? Aşağıda verilen noktalı yere kısaca yazınız.
Cevap: Yüzey alanını arttırıp basıncı azaltmaktır.
2) Yanda G ağırlıklı özdeş cisimler farklı şekillerde verilmiştir. Bu cisimlerin zemine yaptıkları basınçları büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
Cevap: II=III>I
3) Yandaki görselde tartı üzerine çıkan bir çocuk gösterilmiştir. Bu çocuğun tek ayağını kaldırması sonucunda;
a) Tartıda okunan değer nasıl değişir? Açıklayınız.
Cevap: Kütle değişmeyeceği tartıda okunan değer değişmez.
b) Çocuğun tartıya yaptığı basınç nasıl değişir? Açıklayınız.
Cevap: Yüzey alanı azaldığı için basınç artar.
c) Tartının zemine yaptığı basınç nasıl değişir? Açıklayınız.
Cevap: Zemine yapılan basınç değişmez.
Sıra Sizde
Siz de hidrolik fren sisteminin çalışma esasından yararlanarak yandaki görselde görülen hidrolik lift sisteminin çalışma prensibinin nasıl olabileceğini aşağıda verilen noktalı
yere yazınız.
Cevap:
Araştırınız
Sıvıların ve gazların basıncı iletme özelliklerinin teknolojideki kullanım alanlarına farklı örnekler araştırınız. Araştırma sonuçlarınızı bir rapor hâline getirerek sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
Cevap: Otomobil Fren Sistemleri, hidrolik lift, itfaiye merdivenleri sıvıların basıncı iletme özeliği ile ilgili örnek verilebilir. Mutfak tüpleri, oksijen tüpleri, LPG tüpleri gazların basıncı iletme özeliği ile ilgili örnek verilebilir.
Kendimizi Değerlendirelim 3-2
1) Sıvıların kabın tabanına yaptığı basınç, sıvının cinsine ve basıncı ölçecek noktanın sıvı yüzeyine olan dik uzaklığına bağlı olup kabın kesit alanına bağlı değildir.
Yukarıda 1’den 6’ya kadar numaralandırılmış kaplar bulunmaktadır. Bu kapları göz önüne alarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) 1 ve 2 numaralı kaplar ile oluşturulacak olan bir deneyde; bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol edilen değişkenin neler olacağını aşağıda verilen noktalı yerlere yazınız.
Cevap: Bağımsız değişken, kesit alanıdır. Bağımlı değişken, sıvı miktarıdır. Kontrol edilen değişken, sıvının basıncı ve cinsidir.
b) 1 ve 4 numaralı kaplar ile oluşturulacak olan bir deneyde; bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol edilen değişkenin neler olacağını aşağıda verilen noktalı yerlere yazınız.
Cevap: Bağımlı değişken, sıvı basıncıdır. Bağımsız değişken, sıvının cinsidir. Kontrol edilen değişken, kesit alanı ve yüksekliktir.
c) 3, 4 ve 5 numaralı kaplardaki sıvıların kabın tabanına yaptığı basınçları aşağıda verilen noktalı bölüme büyükten küçüğe doğru sıralayarak noktalı yerlere yazınız.
Cevap: 3 = 4 > 5
2) Aşağıdaki kap içerisinde bulunan sıvının, kabın zeminindeki A, B ve C noktalarına yaptığı basınçlar hakkında ne söyleyebilirsiniz? Arkadaşlarınız ile tartışınız. Tartışma sonucunda aldığınız kararları aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: Yaptıkları basınçlar eşittir. Çünkü noktaların sıvı yüzeyine olan uzaklığı aynıdır.
3) Akvaryumun içerisinde ilerleyen bir balığın akvaryum içerisinde izlediği yol kesikli çizgiler ile gösterilmiştir. Başlangıçta balığa etki eden basınç 3P olduğuna göre; A, B ve C noktalarında balığa etki eden su basıncının değişim grafiğini aşağıdaki alana çiziniz.
Cevap:
4) Sıvıların ve gazların basıncı iletme özelliklerinin, günlük hayattaki önemini ve teknolojideki uygulama alanlarının neler olduğunu aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: İtfaiye merdivenleri sıvı basıncı iletmesine, mutfak tüpleri gazların basıncı iletmesinin teknolojideki uygulama alanlarına örnek verilebilir.
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1) Cisimlerin zemine uyguladıkları basınç nelere bağlıdır? Açıklayınız.
Cevap: Cisimlerin ağırlıklarına ve temas eden yüzey alanına bağlıdır.
2) Kar ayakkabılarınının geniş tabanlı olmasının nedeni nedir? Açıklayınız.
Cevap: Zemine temas eden yüzey arttırılarak basıncın azalması sağlanır.
3) Sıvıların uygulamış olduğu basınç nelere bağlıdır? Açıklayınız.
Cevap: Sıvıların uygulamış olduğu basınç sıvının yoğunluğuna ve basıncına bağlıdır.
4) Sıvıların basıncı iletme prensibinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarına 3 örnek veriniz.
Cevap: Damperli kamyonlar, İtfaiye merdivenleri, Hidrolik fren sistemleri
B. Aşağıda çerçeve içerisinde bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerden uygun olanları kullanarak
cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
1) ….TERS….
2) ….ARTMASINA….
3) ….KUVVETİN….
4) ….BÜYÜKTÜR….
5) ….DOĞRU….
6) ….YOĞUNLUĞU….
7) ….SIVI MİKTARINA….
8) ….PASCAL PRENSİBİ….
9) ….GAZLARIN….
10) ….PRENSİB….
C. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
1) (D) Gazlar kendilerine uygulanan basıncı aynen iletir.
2) (Y) Yüzey alanının artması cisimlerin zemine yaptığı basıncı artırır.
3) (D) Basınç birimi Pascal’dır ve ‘’Pa’’ ile gösterilir.
4) (D) Sıvıların basıncı kabın şekline bağlı değildir.
5) (Y) Sıvılar kendilerine uygulanan kuvveti aynen iletir.
6) (Y) Yoğunluğun artması sıvı basıncını değiştirmez.
7) (D) Berber koltuklarında Pascal prensibinden yararlanılır.
8) (D) Gazlar da sıvılar gibi basıncı her yöne aynen iletir.
9) (Y) Hava, içerisinde bulunan bazı cisimlere basınç uygular.
10) (D) Açık hava basıncını ölçen aletlere barometre denir.
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1.D
2.A
3.D
4.D
5.C
6.D
7.B
8.D
9.B
10.A
1) Aşağıda verilen soruları sayfa 101’deki periyodik tablodan yararlanarak cevaplayınız.
a) Metal, yarımetal, ametal ve soygazların bulunduğu bölümleri renkli kalemler ile boyayınız.
b) Periyodik tablo üzerinde eksik bırakılan grupları ve periyot numaralarını yazınız.
Cevap:
2) Metal, yarımetal, ametal ve soygazların özelliklerinden üçer tanesini aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Cevap:
METAL
YARI METAL
AMETAL
SOYGAZ
Etkinlik- Neler Gözlemlediniz?
Şekerli su karışımındaki şeker, özelliğini kaybetti mi? Sizce bu nasıl bir değişimdir? Açıklayınız.
Cevap: Bu fiziksel bir değişimdir. Şeker özelliğini kaybetmedi. Eski haline suyu buharlaştırarak dönüştürülebilir.
Yanan mum, kibrit çöpü ve kâğıtta nasıl bir değişme oldu? Mumun, kâğıdın ve kibrit çöpünün özelliği değişti mi? Açıklayınız.
Cevap: Mumun özelliği değişmedi, kibrit çöpünün ve kağıdın özelliği değişti.
Kendimizi Değerlendirelim 4-2
Aşağıda verilen olayları fiziksel ve kimyasal değişim olmasına göre değerlendirerek karşılarındaki kutulara ??” işareti koyunuz.
Cevap:
Sıra Sizde
Aşağıda atom ve molekül yapıları verilen maddelerin nasıl değişime uğradıklarını noktalı yerlere yazarak arkadaşlarınız ile tartışınız.
Cevap:
Etkinlik-Neler Gözlemlediniz?
Erlenmayer üzerine taktığınız balon niçin şişmiştir? Açıklayınız.
Cevap: Tepkime sonucu gaz ortaya çıktığı için balon şişmiştir.
Erlenmayer ve balon ile oluşturduğunuz düzeneğin kütlesi, başlangıçtaki erlenmayer + sirke ile balon + sodyum bikarbonat kütleleri toplamına eşit oldu mu? Farklılık olmuş ise bu durumun sebebini açıklayınız.
Cevap: Hayır eşit değildir.
Kendimizi Değerlendirelim 4-3
Yandaki A ve B maddelerinin kimyasal tepkimesi sonucu, C ve D maddesinin oluşum grafiği gösterilmiştir. Bu grafiğe göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) 3 numaralı değişim grafiği C maddesine ait olabilir mi? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Olamaz çünkü kimyasal tepkimelerde tepkimeye girenlerin kütleleri azalır. Ürünlerin ise kütleleri artar.
b) Tepkime sonucunda oluşan maddelerin toplam kütleleri ile tepkime sonucunda artan maddenin kütlesini yazınız.
Cevap: Oluşan maddelerin toplamı 30 g’dır. Artan maddenin kütlesi ise 10 g’dır.
Etkinlik-Neler Gözlemlediniz?
Bardaklarda oluşan renklerde farklılık oldu mu? Oldu ise bu farklılığın sebebi nedir? Açıklayınız.
Cevap: Bardaklarda oluşan renklerde farklılıklar olmuştur. Renk değişimin nedeni farklı pH değerlerinde pH değerini belirleyecek maddenin molekül yapısında gelecek değişikliklerdir.
Etkinlik-Neler Gözlemlediniz?
Hangi maddeleri içeren beherglasta pH kâğıdının rengi değişti? Hangilerinde değişiklik olmadı? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Sodyum hidroksit olan beherglasta değişiklikler gözlemlenmiştir. Sodyum bikarbonatın olduğu beherglasta ise değişiklik gözlenmemiştir.
İncelediğiniz çözeltileri asidik ve bazik olarak sınıflandırabilir misiniz? Bu sınıflandırmayı pH çizelge kâğıdı ile nasıl yaparsınız? Açıklayınız.
Cevap: Çözeltileri asidik ya da bazik olarak ayırabilmek için pH ölçüm kağıtları kullanmak gerekir. pH ölçüm kağıdında 0-6 arası asidik, 8-14 arası bazik 7 ise nötr olur.
Çözeltilerin pH değerleri ile asidiklik ve baziklik arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
Cevap: pH ölçüm kağıdında 0-6 arası asidik, 8-14 arası bazik, 7 ise nötr olur.
Etkinlik 4-5 – Neler Gözlemlediniz?
? Asitlerin ve bazların hangi maddeler üzerinde olumsuz etkileri oldu? Hangi maddeler arasında etkileşim olduğunu açıklayınız.
Cevap: Asitler aşındırıcı bir özelliğe sahip olduğu için maddelere zarar vermektedir. Maddeler üzerinde eritme, delme, kaynatma gibi etkileri vardır. Bazların ise maddeler üzerinde kayganlık verme gibi özellikleri vardır.
Araştırınız
Asit yağmurlarının oluşum sebeplerini ve sonuçlarını araştırarak sorunun çözümü için öneriler üretiniz. Ürettiğiniz önerileri arkadaşlarınıza sununuz.
Cevap: Fabrikaların ya da arabaların kullandıkları farklı yakıtların dışarıya verdikleri gaz çevreyi kirletir. Bu gazlardan azot dioksit ve kükürtdioksit gazları sülfürik asit ve nitrik asidi oluşturmak için buluttaki su ile tepkimeye girer. Bu bulutlardan çıkan yağmur da zayıf asit olarak yağar. Bu duruma asit yağmurları denir.
Asit yağmurunun yağdığı her şeyin üzerinde ciddi zararlar bırakır. Ormanlara, binalara, arabalara, balıklara bile zarar veriyor.
Kendimizi Değerlendirelim 4-4
1) Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
a) Sizce asit yağmurları çevreye ne gibi zararlar verebilir? Aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: Asit yağmurları su olan bir yere yağdığında o suyun asidikliğini arttırır. Buna bağlı olarak orada yaşayan canlılar zarar görür. Toprağın mineralini azaltırken bitkilerin topraktan beslenmesine de engel olmuş olur. Tarihi doğal yapılarımızı aşındırarak zarar verir.
b) Asit yağmurlarına neden olan gazlar nelerdir? Bu gazların oluşum sebeplerini açıklayınız.
Cevap: Azotdioksit ve kükürtdioksit gazları neden olmaktadır. Fosil yakıt kullanımından kaynaklı bu gazlar oluşmaktadır.
2) Aşağıda verilen maddeleri inceleyiniz. Bu maddeleri asit ve baz olarak sınıflandırıp örnekte olduğu gibi eşleştiriniz.
Cevap:
Neler Gözlemlediniz?
? Etkinlikte kullandığınız suyun ve zeytinyağının sıcaklık değişimleri aynı mıdır? Farklılık var ise bu farklılığın sebebini arkadaşlarınız ile tartışınız.
Cevap: İki maddenin kütleleri aynı olsa da hal değişimi sırasında aldıkları ya da verdikleri ısı miktarı birbirinden farklı olacaktır. Isı alışverişleri maddenin öz ısılarına bağlıdır ve öz ısı maddenin ayırt edici bir özelliğidir.
? Yaptığınız etkinlikte; bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler nelerdir? Örnek vererek açıklayınız.
Cevap: Kontrol edilen değişken, suyun ve yağın sıcaklıklarının sabit tutulması ve ispirto ocağının ateşinin sabit olması. Bağımlı değişken ise suyun ve yağın sıcaklık değişimi bizim yaktığımız ispirto ocağına bağlı olarak değişmesidir.
Neler Gözlemlediniz?
? İlk sıcaklıkları aynı olan farklı miktarlardaki suların, eşit sürelerde ısıtılması sonucu son sıcaklıkları arasında ne gibi bir değişiklik oldu? Açıklayınız.
Cevap: Kütlesi farklı olan aynı maddelerin kütlesi fazla olanın ısı enerjisi daha fazla iken kütlesi az olanın ısı enerjisi daha az olur. Kütlesi fazla olan sıvıda ısı enerjisi eşit bir şekilde dağılacağından sıcaklık artışı daha az olur.
? İlk sıcaklıkları farklı olan aynı miktardaki suların, eşit sürelerde ısıtılması sonucu sıcaklık değişimleri arasında nasıl bir ilişki gözlemlediniz? Açıklayınız.
Cevap: Sıcaklığı daha yüksek olan diğerine göre daha önce kaynar.
? Yaptığınız etkinlikteki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri açıklayınız.
Cevap: Kontrol edilen değişken iki sıvının sıcaklığı, bağımlı değişken sıvıların sıcaklığı.
Sıra Sizde
Yukarıda üç farklı deney ve bu deneylerin açıklamalarına yer verilmiştir. Buna göre hangi deney ya da deneylerin açıklamasında hata yapılmıştır? Hata veya hataların nedenin aşağıda verilen noktalı alana yazınız.
Cevap:
I. Deney: Doğru
II. Deney:
Bağımlı Değişken: Son sıcaklık
Bağımsız Değişken: Verilen ısı, madde miktarı
Kontrollü Değişken: İlk sıcaklık, maddenin cinsi
III. Deney:
Bağımlı Değişken: Son sıcaklık, değişen ısı
Bağımsız Değişken: Sıvının cinsi
Kontrollü Değişken: İlk sıcaklık, maddenin miktarı
Yukarıda, saf katı taneciklerine ait modeller verilmiştir. Bu modeldeki atomlar, birbirlerine bağlı hâlde iken serbest hâle geçirilebilir mi? Bunun için maddeye enerji vermek mi yoksa maddeden enerji almak mı gerekir?
Cevap: Atomlar serbest hale geçebilirler. Serbest hale geçebilmesi için maddenin enerji alması gereklidir.
Acaba, hâl değişimi için gerekli olan ısı miktarı madde miktarına bağlı mıdır?
Cevap: Hal değişimi madde miktarına bağlı değildir. Suyun donma noktası 0° dir. Ne kadar su olduğu önemli değildir. Sıcaklık 0° olduğunda bütün su donmaya başlar.
Etkinlik 4-8 – Buzu Eritelim
? Deney tüplerinde bulunan farklı miktarlardaki buzlar, hangi sıcaklıkta erimeye başladı? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Sıcaklık 0° ‘nin üstüne geldiğinde buz erimeye başladı.
? Farklı miktarlardaki buzların erimesi için gerekli olan süre aynı mıdır? Sebebini açıklayınız.
Cevap: Aynı sıcaklıkta ermeye başlarlar ama farklı kütlelerde olduukları için hepsinin erimesi aynı sürede olmaz.
Kışın kar yağdığında kara yolları görevlilerinin buzlanmayı önlemek için tuz kullandıklarını biliyor musunuz? Peki tuz, buzlanmayı nasıl önlemektedir?
Cevap: Saf su 0° de donar ama içine tuz atıldığında tuz, bu donma noktasını düşürür. Böylece sıfır derecenin altına düşen sıcaklıkta suyun donmasını engeller. Tuzlu su, saf suya göre daha düşük sıcaklıkta donmaktadır. Tuzlu suyun bu özelliğinden yararlanarak buzlanma önlenir.
Elinize bir miktar kolonya döküldüğünde elinizde bir serinlik hissediyor musunuz?
Cevap: Evet, serinlik hissediliyor.
Toprak testideki su neden uzun süre serin kalır?
Cevap: Toprak testi, içerisindeki suyu yavaş bir şekilde dışarı vererek terlemeyi sağlar. Bu terleme olayı buharlaşma yoluyla ısı düzenlemesi yapar. Bu ısı düzenlemesi ile serinleme sağlanır. Bu sayede toprak testideki su soğuk kalır.
Etkinlik 4-9 – Farklı Maddelerin Buharlaşma Isılarının Karşılaştırılması
? Tüplerdeki sıvılara eşit miktarda ısı verildiğine göre hangi sıvının buharlaşması daha çabuk olmuştur? Açıklayınız.
Cevap: Etil alkolün buharlaşması daha çabuk olmuştur.
? Belli bir süre sonunda ters çevirdiğiniz deney tüplerinden hangisinde daha fazla sıvı toplanmıştır? Açıklayınız.
Cevap: Su olan kapta daha çok sıvı toplanmıştır.
Tablodaki verilere göre bu maddelerden eşit kütlede alınır ve özdeş ısıtıcılar ile ısıtılır ise hangi maddenin tamamen buharlaşması daha uzun zaman alır? Eşit kütlede alınan bu maddeler, özdeş ısıtıcılar ile eşit sürelerde ısıtılırsa hangi madde daha fazla buharlaştırılabilir?
Cevap: Gümüşün tamamen buharlaşması daha uzun zaman alır. Çünkü en yüksek kaynama noktasına sahiptir. Azot daha fazla buharlaştırılan madde olacaktır. Çünkü Azot en düşük kaynama noktasına sahiptir.
Araştırınız
Günlük hayatta buharlaşmanın soğutma amaçlı kullanılmasına ilişkin örnekleri araştırarak sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
Cevap: Buzdolabı, klima, derin dondurucu buharlaşmanın soğutma amaçlı kullanılmasına örnek verilebilir.
Etkinlik 4-10 – Isıtalım, Soğutalım
? Sıcaklık hangi değerlerde sabit kaldı? Bu değer tüm maddeler için aynı mıdır? Açıklayınız.
Cevap: Hal değişimi gerçekleşirken sıcaklık sabit kaldı. Katı halden sıvı hale geçerken, sıvı halden gaz hale geçerken sıcaklık sabit kaldı.
? Buzu eritmek mi, suyu kaynatmak mı daha uzun zaman aldı? Nedenini arkadaşlarınız ile tartışarak açıklamaya çalışınız.
Cevap: Suyu kaynatmak, daha uzun zaman alır. Çünkü su 0° de donar ve 100° de kaynar.
? Deneyde kullandığınız ispirto ocağının daha çok ısı vermesini sağlamış olsaydınız grafikte ne gibi değişiklikler olurdu? Yorumlayınız.
Cevap: Grafikte sadece süre değişirdi. Grafik şekli değişmez.
Sıra Sizde
1) Erime sıcaklığında bulunan 50 gram buzun, 100 °C’ta 50 gram su hâline gelene kadar ısıtılması sonucu oluşabilecek olan sıcaklık-zaman grafiğini, aşağıda verilen kareli alana çiziniz.
Cevap:
2) Aşağıda verilen hâl değişim olaylarını ısı alan ve ısı veren olma durumlarına göre değerlendirerek karşılarındaki boşluğa ??” işareti koyunuz.
Cevap:
1) 0 °C’taki 20 g buzun, 100 °C’ta 20 g gaz hâle geçene kadar oluşan sıcaklık-zaman grafiğinin nasıl olabileceğini aşağıda verilen kareli alana çiziniz.
Cevap:
2) –5 °C’taki 5 g buzun, 80 °C’ta 5 g su hâline gelene kadar oluşan sıcaklık-zaman grafiğinin nasıl olabileceğini aşağıda verilen kareli alana çiziniz.
Cevap:
3) 100 °C’taki 10 g suyun, 100 °C’ta 10 g gaz hâline gelene kadar oluşan sıcaklık-zaman grafiğinin nasıl olabileceğini aşağıda verilen kareli alana çiziniz.
Cevap:
4) Hâl değişim sıcaklığında bulunan saf maddelerin, hâl değiştirmeleri sırasında sıcaklığın neden sabit kaldığını aşağıdaki noktalı yere açıklayınız.
Cevap: Saf maddeler hal değişimi için ısı aldıklarında aldıkları bu ısıyı atomlar arasındaki bağları koparmak için harcarlar. Bu yüzden hal değişimi sırasında sıcaklık sabit kalır.
5) ?Öz ısı, erime ısısı, donma ısısı ve buharlaşma ısısı” kavramlarının tanımlarını aşağıdaki noktalı bölüme yazınız.
Cevap:
Öz ısı: Bir gram maddenin sıcaklığını 1 derece arttırmak için gerekli olan ısıya öz ısı denir. Birimi cal/g °C dir.
Erime ısısı: Erime sıcaklığında bulunan bir gram katının yine bir gram sıvı haline aynı sıcaklıkta dönüşebilmesi gerekli olan ısıya erime ısısı denir.
Donma ısısı: Donma sıcaklığında bulunan bir gram sıvının yine bir gram katı haline aynı sıcaklıkta dönüşebilmesi için gerekli olan ısıya donma ısısı denir.
Buharlaşma ısısı: Kaynama sıcaklığında bulunan bir gram sıvının yine bir gram hale aynı sıcaklıkta dönüşebilmesi için gerekli olan ısıya buharlaşma ısısı denir.
Araştırınız
Kimya endüstrisi alanındaki farklı meslek dallarını araştırınız ve gelecekte kimya endüstrisi alanına girebilecek yeni meslek alanlarının neler olabileceği hakkında tahminlerde bulununuz.
Cevap: Gelecek zaman içerisinde küresel ısınma ve doğal kaynaklarının azalması gibi sorunların ilerlemesi ile yeni meslekler oluşabilir. Çevre kirliliğini azalatacak yönde yapılan gelişmeler arasında atıkların geri dönüşüm ile kaynakların verimli kullanılmasını sağlayacak yeni teknolojiler üretilecek. Kimyasallarla beslenebilen mikroorganizma üretimi yapılarak çevre kirliliği azaltılabilir. Bunları yapacak yeni meslekte insanlara ihtiyaç duyulacaktır. Fosil yakıtlarının azalması sonucunda güneş panellerinin kullanımı artacak ve bu panellerin kurulumunu yapacak ve korunmasını sağlayacak insanlara ihtiyaç duyulacaktır.
Kendimizi Değerlendirelim 4-6
Aşağıdaki soruları, 144. sayfadaki “Kimya Sektörü İhracatımız” ve 145. sayfadaki “Kimya Sektörü İthalatımız” tablolarındaki verilerden yararlanarak cevaplayınız.
Cevap:
Türkiye Kimya Endüstrisi
2017 yılında en fazla ihraç ettiğimiz ilk 5 ürünü sıralayınız.
1. Plastik ve plastikten mamul eşya
2. Mineral yakıt ve yağlar
3. Kauçuk ve kauçuktan eşya
4. İnorganik kimyasallar
5. Eczacılık ürünleri
2017 yılında en fazla ithal ettiğimiz ilk 5 ürünü sıralayınız.
1. Mineral yakıt ve yağlar
2. Plastik ve plastikten mamul eşya
3. Organik kimyasallar
4. Eczacılık ürünleri
5. Kauçuk ve kauçuktan eşya
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1) Periyodik tablonun oluşturulmasına neden ihtiyaç duyulmuştur? Açıklayınız.
Cevap: Element keşifleri artmıştır. Bu yüzden elementlerin karışmaması için gruplandırılmaya ihtiyaç duyulmuştur.
2) Periyot ve grup kavramlarını açıklayınız.
Cevap: Periyodik cetvelde yatay sıraya periyot, dikey sıraya grup denir.
3) Metallerin genel özelliklerini açıklayınız.
Cevap: Cıva hariç oda sıcaklığında katı haldedir. Parlak görünümlü olup tel ve levha haline getirilebilirler. Elektriği ve ısıyı iyi iletme özelliğine sahiptirler. Alaşım adı verilen homojen karışımı kendi aralarında oluşturabiliyor iken kendi aralarında bileşik oluşturamazlar.
4) Yarımetallerin genel özelliklerini açıklayınız.
Cevap: Genel olarak oda sıcaklığında katı haldedirler. Görünümleri parlak veya mat olabilir. Kırılgan olmadıkları için işlenebilirler. Isı ve elektriği iletmede metal ve ametal arasındadır.
5) Ametallerin genel özelliklerini açıklayınız.
Cevap: Oda sıcaklığında üç halde de bulunabilirler. Mat görünümlüdür. Kırılgandırlar. Isı ve elektriği iletemezler.
6) Fiziksel değişim nedir? Örnekler ile açıklayınız.
Cevap: Maddelerin sadece şekil, görünüm, renk gibi sadece dış özelliklerinin değişmesine fiziksel değişim denir. Mumun erimesi bu duruma örnek verilebilir.
7) Kimyasal değişim nedir? Örnekler ile açıklayınız.
Cevap: Maddenin kimyasal özelliklerinin değişmesine kimyasal değişim denir. Demirin paslanması buna örnek verilebilir.
8) Asit ve bazların genel özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
Cevap:
9) Kışın yollara tuz atılmasının sebebini açıklayınız.
Cevap: Suya tuz atıldığında donma noktası düşer. Suyun donma noktasını düşürerek buzlanmasını geciktirmek için tuz atılır.
10) Geçmişten günümüze Türkiye’de kimya endüstrisi nasıl bir gelişim göstermiştir? Açıklayınız.
Cevap: 1990 dan günümüze kadar gelişimler göstermiştir. TÜBİTAK MAM Kimyasal Teknoloji enstitüsü, MKE ve BOREN gibi kurumların çalışmaları sayesinde kimya endüstrisi daha da ileriye taşınmıştır.
B. Aşağıda çerçeve içerisinde bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerden uygun olanları kullanarak cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
C. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
Cevap:
1) (Y)
2) (Y)
3) (D)
4) (D)
5) (Y)
6) (Y)
7) (D)
8) (Y)
9) (D)
10) (D)
11) (D)
12) (D)
13) (Y)
14) (Y)
15) (D)
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
Cevap:
1. A
2. B
3. D
4. C
5. C
6. B
7. B
8. C
9. C
10. D
11. A
12. C
13. C
14. D
15. D
Araştırınız
Sabit makaralarda sistem dengedeyken daha büyük ya da daha küçük ağırlıkta makara kullanmanın yükün kuvvete olan eşitliğini etkileyip etkilemediğini araştırınız. Araştırma sonuçlarını arkadaşlarınız ile paylaşınız.
Cevap: Makara ağırlığı ne kadar olursa olsun makara duvara monteli yani sabit olduğu için hiç etki etmez. Yoldan ve kuvvetten kazanç sağlanmaz.
Sıra Sizde
Ömer, sürtünmelerin önemsenmediği yukarıdaki sabit makara düzeneklerinde 100 N ağırlığındaki özdeş su kovalarını F1, F2 ve F3 kuvvetleri ile ayrı ayrı dengede tutuyor. Buna göre;
a) Uyguladığı F1, F2 ve F3 kuvvetlerinin büyüklükleri arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: F1 = 100 N, F2 = 100/2 = 50 N, F3 = 100/3 = 33,3 N
F1 > F2 > F3
b) Hangi sistem, Ömer’in uyguladığı kuvvetin yönünü değiştirmemiştir?
Cevap: F1, F2 ve F3 kuvveti uygulandığında kova hareket etmez. Çünkü kovalar dengede durmaktadır.
Sıra Sizde
Sürtünmelerin ve makara ağırlıklarının önemsenmediği yukarıdaki hareketli makara düzeneklerinde, 100 N ağırlığındaki su kovasını F1, F2 ve F3 kuvvetleri ile ayrı ayrı dengede tutan Halis için,
a) Uyguladığı, F1, F2 ve F3 kuvvetleri arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: F1= 50N, F2= 100/3 = 33,3 N, F3= 100/4= 25 N
F1 > F2 > F3
b) Hangi sistemin kuvvet kazancı daha fazladır?
Cevap: F3 ‘ün kazancı en fazladır.
Etkinlik 5-1 Makaraları Kullanalım
? Sabit makara kullandığınızda kuvvetten kazanç oldu mu? Belirtiniz.
Cevap: Sabit makaralarda kuvvetten kazanç ya da kayıp yoktur.
? Hareketli makara kullanarak takozu kaldırdığınızda kuvvetten kazanç oldu mu? Belirtiniz.
Cevap: Yükün ağırlığından daha küçük bir kuvvet uygulandığında yük dengede kaldığı için kuvvetten kazanç vardır.
? Sabit makarada takozu 15 cm yukarıya kaldırmak için ipi kaç cm çektiniz? Açıklayınız.
Cevap: 15 cm çekmek gerekir.
? Hareketli makarada yükü 15 cm yukarıya kaldırmak için ipi kaç cm çektiniz?
Cevap: 15 santimetreden daha kısa çekilse de dengede kalır. Çünkü hareketli makarada kuvvetten kazanç vardır.
Etkinlik 5-2 Kaldıraç Yapalım
? Dinamometre hangi deliğe asılı iken dinamometrede okunan değer dilbasara takılı olan ağırlıktan daha küçük bir değeri göstermiştir? Sebebini açıklayınız.
Cevap: Sistem dengede olduğunda makara ağırlıkları ihmal edilmesi şartı ile uygulanan kuvvetin büyüklüğü yükün ağırlığından daha küçüktür.
? 1. ve 2. görseller hangi tip kaldıraçlardır? Günlük hayatta kullanılan bu tip kaldıraçlara örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Günlük hayatta asansör de bu sistemler kullanılmaktadır.
Sıra Sizde
Sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki düzeneklerde özdeş G yükleri F1, F2 ve F3 kuvvetleri ile dengededir. Buna göre;
a) Kuvvet kazancının eğik düzlemin boyuna bağlı olduğunu kanıtlamak isteyen biri, hangi iki düzeneği seçmelidir? Nedenini açıklayınız.
Cevap: I ve II numaralı eğik düzlem seçilmelidir. Eğik düzlemin boyu sabit olup yükseklik artar ise eğim de artar. Bu durumda kuvvet kazancı azalır.
b) Kuvvet kazancının eğik düzlemin yüksekliğine bağlı olduğunu kanıtlamak isteyen bir kişi, hangi iki düzeneği seçmelidir? Nedenini açıklayınız.
Cevap: II ve III numaralı düzeneği seçmesi gerekir. Eğik düzlemler, kuvvetten kazanç, yoldan kayıp sağlayan sistemlerdir.
Sıra Sizde
Basit makinelerin bir arada kullanılması ile bileşik makineler elde edilir. Örneğin bisiklet; çıkrık, kaldıraç ve dişli çark içeren bileşik makinedir. Bileşik makineler, basit makinelerin yaptığından daha zor işleri yapabilir. Siz de aşağıda verilen bölüme en az üç basit makineden oluşan ve günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayabileceğini düşündüğünüz bir düzenek tasarlayınız. Şartlar uygunsa modelinizi üç boyutlu hâle dönüştürünüz.
Cevap: Basit makinelerin gerekli düzenek kurularak bir arada kullanılması ile bileşik makineler elde edilir. Bisiklet, çıkrık ve kaldıraç bileşik makinelere örnektir.
Kendimizi Değerlendirelim 5-1
1) Aşağıda verilen aletleri basit makine çeşitleriyle eşleştiriniz.
Cevap:
2) Aşağıdaki soruları yukarıda numaralandırılmış şekillere göre cevaplayınız. (Makara ve kaldıraç çubuklarının ağırlıkları ihmal edilmiştir.)
a) Hangisi ya da hangileri kuvvetten ya da yoldan kazanç sağlamaz? Yazınız.
Cevap: 1 ve 2 numaralı düzenekler
b) Hangisi ya da hangileri kuvvetten kazanç sağlarken yoldan kaybeder? Yazınız.
Cevap: 3, 4 ve 5 numaralı düzenekler
c) Hangisi ya da hangileri yoldan kazanç sağlarken kuvvetten kaybeder? Yazınız.
Cevap: 6 numaralı düzenek
A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1) Basit makinelerin üç tane özelliğini yazınız.
Cevap: Kuvvetten veya yoldan kazanç sağlayabilme özelliğine sahiptirler. İş kolaylığı sağlama özelliği vardır. Uygulanan kuvvetin yönünü değiştirebilme özellikleri vardır.
2) Kaldıraç türleri nelerdir? Örnekler vererek açıklayınız.
Cevap:
3) Sabit ve hareketli makaraların farkları nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Sabit makaralar kuvvetin yönünü değiştirebilir ama kuvvetten kazanç sağlamaz. Hareketli makaralar ise kuvvetten kazanç sağlayabilme özelliğine sahiptirler.
4) Eğik düzlemlerin kullanım alanlarına örnekler veriniz.
Cevap: Yük rampaları, balta ağzı, merdiven ve çocuk kaydırağı yerler örnek verilebilir.
5) Çıkrık sistemlerini açıklayarak kullanım alanlarına örnekler veriniz.
Cevap:
B. Aşağıda çerçeve içerisinde bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerden uygun olanları kullanarak cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
Cevap:
1) …BASİT MAKİNELER…
2) …ARADA…
3) …ENERJİDEN…
4) …SABİT… ve …HAREKETLİ…
5) …BÜYÜK…
6) …YÜKÜN AĞIRLIĞI…
7) …AZALDIKÇA…
8)…VİDA…
9) …BİLEŞİK…
10) …KASNAKLAR…
C. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
Cevap:
1) (D)
2) (Y)
3) (D)
4) (Y)
5) (Y)
6) (Y)
7) (D)
8) (Y)
9) (D)
10) (D)
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
Cevap:
1. A
2. B
3. A
4. D
5. C
6. C
7. B
8. C
9. C
10. D
11. A
12. A
13. C
14. B
15. D
Facebook'ta Paylaş
Twitter'da Paylaş
Linkedin'de Paylaş
Sevgili SDR Dikey Yayıncılık ve Forum Sınıf
Biz öğrencilere verdiğiniz bu destek için çok teşekkürler. Bir çok öğrenci doğru cevaplara ulaşmak için çabalıyor ve onların imdadına da siz yetişiyorsunuz. Bu yaptığınız iyilik çok teşekkürler.
Sitede yer alan yazı, resim ve dosyaların tüm hakları saklıdır ve izinsiz paylaşılması kesinlikle yasaktır.